Dreams of reason produce monsters

Twee 19de-eeuwse kunstenaars die vaak in een adem met elkaar genoemd worden, zijn James Ensor (1860-1949) en Odilon Redon (1840-1916). Waarschijnlijk omdat zij beiden de meer ‘monsterlijke’ kant van de mens lieten zien, in plaats van de geromantiseerde ‘façade’ die toentertijd zo populair was; liever nachtmerries dan dagdromen. Van beide kunstenaars is een tentoonstelling te bezichtigen: in het Gemeentemuseum in Den Haag James Ensor. Universum van een fantast (t/m 13 juni 2011), en in het Grand Palais te Parijs Odilon Redon. Prince du Rêve (t/m 20 juni 2011, daarna Musée Fabre, Montpellier).


De Intrige, 1890, KMSKA, Antwerpen.

James Ensor is vooral bekend van zijn indringende schilderijen van gemaskerde mensenmassa’s. Claustrofobische composities met grotesken, waarbij het niet altijd duidelijk is of de stemming nu feestelijk of juist grimmig is. Skeletten en de Christusfiguur zijn andere terugkerende thema’s in zijn werk, net als interieurs en het strand van Oostende (België), waar hij woonde. Van hysterie tot rust, twee uitersten die Ensor treffend in beeld wist te brengen.
Een mooie introductie in de kunstenaar en zijn werk is de de bijbehorende publicatie. Rijk geillustreerd, met naast zijn werk (schilderijen en tekeningen), vele (privé)foto's en reproducties van brieven met de Rotterdamsche Kunstkring, die Ensors eerste solotentoonstelling in Nederland organiseerde.

Odilon Redon was gefascineerd door het mysterie van het onderbewuste. Zelfs naar symbolistische maatstaven maakte hij uitzonderlijk werk. In zijn schilderijen en pastels werkte Redon met felle kleuren, maar hij creëerde tevens een ‘zwart’ oeuvre met houtskool en litho's, Noirs genoemd. De tentoonstelling is ingedeeld in drie periodes (tot 1890; 1890 tot het fin de siècle; de 20ste eeuw), waarin de ontwikkeling van donker naar licht en kleurrijk werk getoond wordt.

De thematiek in Redons werk liep uiteen van tere bloemen tot monsters. Net als Ensor een kunstenaar van uitersten…