Jan Toorop en Arendsdorp (1927)

Voor het project Sporen van Smaragd hebben we onderzoek gedaan naar de vele tijdelijke locaties in Den Haag, waar voor 1945 Indische evenementen zijn georganiseerd. Een klein, maar bepaald niet onbelangrijk evenement was het 'Indische openluchtfeest' dat van 22 t/m 26 juni 1927 werd georganiseerd in de tuin van Huize Arendsdorp aan de Wassenaarseweg, op het landgoed van M.A.O.C. gravin van Bylandt (1874-1969). Het doel was om geld in te zamelen voor liefdadigheid en de toenadering tussen Nederland en ‘Insulinde’ te bevorderen. Het evenement kwam dan ook tot stand met medewerking van de culturele Indische vereniging ‘Eurasia’.

Marktstraatje bij tuinfeest Arendsdorp, 1927.
Foto: Haags Gemeentearchief.

Dit was echter niet zomaar een 'fancy fair'. Door de welgestelde organisatoren werden grote investeringen gedaan. Voor het ontwerp van een marktstraat met Indische en Hollandse eettentjes (saté en poffertjes) werd architect Gerard Barend Audier (geb. 1887) gestrikt. Vers fruit, ‘noch nimmer in dit land ingevoerd’, werd speciaal met het stoomschip Tjeremai overgebracht uit Nederlands-Indie. De prins der Nederlanden was voorzitter van het ere-comité en ook de overige namen op de lijst waren indrukwekkend. De Sultan van Djokja en zijn familie stelden kunst- en gebruiksvoorwerpen ter beschikking voor een verkoopexpositie. Kunstenaar Jan Toorop (1858-1928) werd gevraagd een ontwerp voor de omslag van het programma te maken, dat een Javaanse danser voorstelt en werd gedrukt door NV Drukkerij Ten Hagen.

Jan Toorop, omslag programmaboekje
tuinfeest Arendsdorp, 1927. Het bijschrift
luidt: 'Het ornamentaal lynen-rythme is
zuiver-scherp ontstaan uit het gebaar
van dezen dans'. Collectie Haags
Gemeentearchief.

 (Dat wilden we natuurlijk zien! Het ontwerp bleek echter moeilijk te traceren; het wordt niet in de gebruikelijke bronnen vermeld. Bij de RKD vonden we wel een afbeelding van een ‘oosterse danser’, maar met vermelding ‘verblijfplaats onbekend’ en zonder referentie aan Arendsdorp. Gelukkig heeft het Haags Gemeentearchief ook veel zeldzame pamfletten in huis, dus vonden we in haar catalogus een programma van een ‘Indisch openluchtfeest’, maar dan weer zonder referentie aan Toorop. Lang verhaal kort: we hebben een exemplaar van de litho gevonden, zie afbeelding. Terug naar het feest.)

Bezoekers konden vast niet kiezen. Ze hadden gelegenheid tot gondeltochten, bal champêtre, kermisbezoek en een keuze uit een – op zijn zachtst gezegd eclectisch – variétéprogramma. Naast muziek van een antieke gamelan (pelog), krontjongorkest, Hawaiian en jazz ensembles en gelegenheid tot dansen, waren er demonstraties van zowel een Indische hofdans (serimpi) als Nederlandse volksdansen. Men kon een optreden van ‘Prof. Rebus, Duitsch-Amerikaansche Goochelaar’ bijwonen of wellicht een uitvoering van een ‘Boeginees openluchtspel’: De kostbare sproke (1926) van Marie van Zeggelen (1870-1957). In een tent van de firma De Gruyter werd een maquette van een theeplantage tentoongesteld. Er was ‘een postkantoor, gelegenheid om te telefoneeren en zich te laten wegen’, een aantrekkelijke optie, in één adem genoemd met de aanwezigheid van een rad van fortuin, waarzegsters (meervoud!) en een fakir. ‘Poffertjes en wafels zullen niet ontbreken, evenmin als hopjes, de fijnste bonbons, chocolade, lekkernijen en parfums’, zo vermeldde het programma.
De prijs van toegangskaarten was 1 gulden voor de eerste dag en 50 cent voor de overige dagen. Voor de afzonderlijke onderdelen moest apart worden betaald. De netto-opbrengst voor het goede doel was 15.536 gulden en 2 cent. Ook van de koningin-moeder werd een gift ontvangen. 

Jammer dat we er niet bij konden zijn. Gelukkig zijn van de opening van het tuinfeest deze unieke filmbeelden bewaard gebleven:

Indisch tuinfeest op Arendsdorp, door Polygoon-Profilti (producent) / Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (beheerder), is gelicenseerd onder Creative Commons - Naamsvermelding-Gelijk delen.