Cultuursector maakt zich strijdbaar

We worden een beetje moedeloos van het doorsturen van de ene na de andere oproep tot het ondertekenen van petities en steunen van acties. Redt het Theater Instituut Nederland, het Nederlands Muziek Instituut, Museum Meermanno, het Grafisch Museum Groningen, Breda's Museum - er dreigen zoveel instellingen om te vallen. Een overzicht van acties is te vinden op de Schadekaart. Vraag is wat met de individuele acties wordt bereikt, want niet alleen wij, maar ook de media en de beslissingnemers zien straks door de bomen het bos niet meer, en bij het publiek treedt snel actiemoeheid op. Met de 'Mars der Beschaving' vraagt de kunst- en cultuursector op 26 en 27 juni dan ook collectief om een meer genuanceerd bezuinigingsbeleid. De actie begint met een rookbom. Verder neemt de Nederlandse Museum Vereniging het initiatief tot het Meldpunt Bezuinigingen, waar nieuws, informatie en advies worden geboden.

Nederland schreeuwt om cultuur

De voorgenomen bezuinigingen van het kabinet omvatten een korting van 20% op de cultuurbegroting, als ook een verhoging van het BTWtarief op kaartjes voor beeldende kunst, concerten en voorstellingen van 6% naar 19%. Dat terwijl de hele kunstenbegroting van het Rijk toch al niet groter is dan de aanleg van een paar kilometer snelweg.
Hoe gaan we nieuwe generaties respect voor elkaars cultuur en identiteit bijbrengen, als de overheid zo nadrukkelijk de boodschap geeft dat onze cultuur geen respect verdient, vogelvrij is, iets dat je mag wegbezuinigen - opheffen - afbreken? Bezuinigen is onvermijdelijk. Maar het gaat hier niet om een deskundige, goed voorbereide herziening van het cultuurbeleid, eerder om het haastig hanteren van een uiterst botte bijl. Daarom protesteren culturele organisaties en liefhebbers op 20 november met een collectieve 'schreeuw om cultuur'. Meer informatie op www.nederlandschreeuwtomcultuur.nl

Nieuwe fondsen voor cultureel ondernemerschap

In haar eerste nieuwsbrief kondigde Cultuur-Ondernemen (voorheen Kunst & Zaken) diverse nieuwe fondsen aan:

'De behoefte aan kapitaal is groot voor startende creatieve ondernemers. Tegelijkertijd is het moeilijk voor hen om via de reguliere weg (lees: de banken) startkapitaal te krijgen voor de opbouw van hun bedrijf. Daarom is Cultuur-Ondernemen, samen met de Maxwell Group, een nieuw fonds aan het inrichten, het Fresh Creation Business Fund. De bedoeling is dat dit zogeheten seedcapital-fonds begin 2011 aangeboden wordt. Het gaat om investeringen vanaf 100.000 euro. Ondernemende kunstenaars en creatieven die menen hiervoor in aanmerking te komen, dienen een businessplan te maken, dat ze vervolgens indienen bij het fondsmanagement. Advisering en begeleiding tijdens het traject behoren tot de mogelijkheden.
[...] Op dit moment worden de ideeën uitgewerkt. Gedacht wordt aan een fonds voor creatieve ondernemers (CulturaMicroFund) die een risicokapitaal nodig hebben tussen de 10.000 en 35.000 euro. Voor deze groep is er momenteel geen mogelijkheid om geld te lenen. De ontwikkeling van dit fonds gebeurt samen met banken, private investeerders en (oud-) ondernemers uit het bedrijfsleven en de creatieve sector.
Daarnaast wordt gewerkt aan een investerings- of participatiefonds voor culturele instellingen (zoals gezelschappen en stichtingen), die momenteel afhankelijk zijn van subsidies. Voor dit zogeheten CultuurPartInvest worden diverse modellen van financiering ontwikkeld zoals projectfinanciering, participatie en achtergestelde leningen.'

Meer informatie: Peter van Hintum, pvanhintum@cultuur-ondernemen.nl.

Bezuinigen op cultuur?

Hoewel de inhoud van het aanstaande regeerakkoord nog niet bekend is, lijkt al wel vast te staan dat aanzienlijk op de kunst- en cultuurbegroting zal worden bezuinigd. Er zijn berichten dat deze bezuinigingen 220 miljoen euro, ofwel 21% op het kunst- en cultuurbudget zullen bedragen.

Recente peilingen hebben aangegeven dat het grote publiek bezuiniging op de cultuursector een goed idee vindt. Veel mensen denken namelijk bij 'gesubsidieerde kunst' niet verder dan aan avantgarde eenmanstheatervoorstellingen voor een publiek van twee, en andere zaken die ze zelf het geld van een kaartje niet waard vinden. Maar vergeten dat onder deze begroting ook de grote en kleine musea, grote Nederlandse filmproducties, gerenommeerde theatergezelschappen, orkesten, popmuziek, klassiek ballet, etc. vallen. Zelf hadden wij in afgelopen jaren vele boeken en tentoonstellingen niet kunnen maken, zonder steun van particuliere én overheidsfondsen. Die maakten immers ons onafhankelijk kunsthistorisch onderzoek mogelijk: een belangrijk onderdeel van publieksprojecten, waarvoor instellingen vaak zelf geen budget hebben.

Een aantal organisaties, waaronder de kunstenbonden, roept collega’s en publiek op om zich te verzetten tegen de voorgenomen bezuinigingen op de kunst-, cultuur- en mediabegroting. Informatie is te vinden op de website: http://www.stopculturelekaalslag.nl/. Wie de actie wil steunen, kan een petitie ondertekenen op http://petities.nl/petitie/stop-culturele-kaalslag. Onder de ondertekenaars bevinden zich museummedewerkers, auteurs, programmamakers en andere professionals uit de kunst-, cultuur- en mediasector.

Update: workshop subsidiewerving

Wie tijdens de kredietcrisis nog zoekt naar nieuwe mogelijkheden om kunstprojecten of -publicaties te financieren, komt al gauw uit bij subsidieregelingen. Het aantal aanvragen is in deze tijd extra hoog, dus veel hangt af van de kwaliteit van de aanvraag. Kroon & Wagtberg Hansen organiseert dan ook opnieuw de workshop Subsidie- & fondsenwerving in de kunst-, cultuur- & erfgoedsector (zie eerder bericht in deze blog). Op verzoek van deelnemers zijn de data verzet naar 30 oktober en 6 november, zodat deze niet overlappen met andere evenement op het vakgebied. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Meer uitgebreide informatie is op te vragen: audrey@kroonwagtberghansen.nl.

Nieuwe onderzoeksbeurs voor kunsthistorici

Het Van Gogh Museum heeft, naar aanleiding van het afscheid van Ronald de Leeuw als algemeen directeur van het Rijksmuseum, een onderzoeksbeurs van 5000 euro in het leven geroepen.
Met de Ronald De Leeuw Onderzoeksbeurs wil het Van Gogh Museum de herinnering aan de verdiensten van De Leeuw als haar directeur (1986-1996) levend houden. Tijdens dit directeurschap heeft De Leeuw zich onder meer sterk gemaakt voor het belang van onderzoek naar de 19de-eeuwse, West-Europese kunstgeschiedenis. Het Van Gogh museum biedt voortaan jaarlijks een onderzoeker de mogelijkheid om onderzoek te doen naar een onderwerp uit het verzamelgebied van het museum. De onderzoeker wordt met deze beurs in de gelegenheid gesteld een afstudeerscriptie over een onderwerp uit de West-Europese kunstgeschiedenis uit de periode 1830-1914 te bewerken tot een publicatie, een voorstel te schrijven voor een promotieonderzoek of een onderzoeksreis te doen.
Een selectiecommissie beoordeelt de voorstellen; de sluitingsdatum voor het indienen van aanvragen is 1 september 2009. Geïnteresseerden kunnen terecht op www.vangoghmuseum.nl/onderzoek voor meer informatie.

Congres: De schrijvende kunsthistoricus (update 01/07/2009)

Over kunst, cultuur en erfgoed wordt veel geschreven. Zowel liefhebbers als professionals - freelancers, zelfstandigen en instellingsmedewerkers - treden regelmatig als auteur op. Samen zijn zij jaarlijks verantwoordelijk voor honderden artikelen in kranten en tijdschriften, catalogi en boeken over beeldende kunst, vormgeving en architectuur. Maar zij zijn niet altijd volledig op de hoogte van de rechten en plichten die voortvloeien uit auteurswerkzaamheden. Daarom vindt op 2 oktober 2009 het informatieve congres De schrijvende kunsthistoricus. Knelpunten bij auteurswerkzaamheden in de kunst-, cultuur- en erfgoedsector plaats in het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD)te Den Haag. Tijdens dit congres wordt door deskundigen inzicht gegeven in diverse vraagstukken die zowel voor de auteur zelf, als voor hun opdrachtgevers en uitgevers van groot belang zijn. Behandelde vragen zijn onder meer:

- Welke afspraken maak je met een redactie of uitgever?
- Welke tarieven gelden voor het leveren van teksten?
- Wat zijn leen- en reprorechtvergoedingen, en wie heeft daar recht op?
- Hoe zit het met beeldrecht en het overige auteursrecht?
- Wie adviseert of bemiddelt bij een conflict?
- Waar kun je terecht voor informatie of subsidie?

Enkele knelpunten toegelicht
Veel musea en andere culturele instellingen geven in eigen beheer publicaties uit. Zij lopen daarop wettelijk geregelde vergoedingen van bibliotheek- en kopieergebruik mis, omdat zij (nog) niet participeren in de jaarlijkse repartities via de Stichting Leenrecht en de Stichting Reprorecht. Ook weten schrijvende kunsthistorici en andere auteurs vaak niet, of en hoe zij zelf aanspraak kunnen maken op hun aandeel van leen- en reprorechtvergoedingen via de Stichting Lira. Zo lopen ook zij inkomsten mis.
Daarnaast bestaan onder zowel auteurs als opdrachtgevende musea en cultuurinstellingen nog veel misverstanden over auteursrecht. Zo denken opdrachtgevers soms dat zij automatisch auteursrecht hebben op teksten van freelancers, terwijl dit niet het geval is. Bij het verstrekken van onderzoeks- en schrijfopdrachten worden licenties niet altijd goed geregeld, waardoor conflicten kunnen ontstaan.
Beeldrecht is een ander punt, waarover misverstanden kunnen bestaan; auteurs en museummedewerkers weten vaak niet wanneer zij zich bij het gebruik van afbeeldingen (in wetenschappelijke context) op citaatrecht kunnen beroepen en wanneer niet.
Organisaties van journalisten, schrijvers en vertalers hebben ervaring met bovenstaande problematiek en kunnen uitkomst bieden. Hoog tijd dus, om op het congres met de vertegenwoordigers van deze vakgebieden kennis te maken.

Organisatie en sponsors
Het congres wordt aangeboden door de FreeLancers Associatie (FLA, onderdeel van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers) in samenwerking met het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD). Het evenement wordt mede mogelijk gemaakt door steun van de Stichting LIRA Fonds, Stichting Reprorecht en de Nederlandse Museum Vereniging (NMV). Initiatief en organisatie zijn in handen van Kroon & Wagtberg Hansen kunsthistorisch projectmanagement, met medewerking van mw. drs. Catrien Deys.

Dagprogramma (onder voorbehoud)
Het congres is toegankelijk voor alle belangstellenden. In de pauzes kunnen deelnemers een informatiemarkt bezoeken, waar diverse vakorganisaties zich presenteren. De lezingen zijn verdeeld in een drietal themasessies:

09.00-10.00 Ontvangst en koffie / bezoek Informatiemarkt
10.00-10.05 Welkomstwoord, dr. Rudi Ekkart, directeur Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie
10.05-10.15 Inleiding op het congresthema, mw. drs. Andréa Kroon, kunsthistoricus Kroon & Wagtberg Hansen.
Sessie I. Auteurs en opdrachtgevers
10.15-10.45 mw. drs. Nicole Ex, freelance kunsthistoricus / auteur: De freelance kunsthistoricus als auteur. Voorbeelden uit de dagelijkse praktijk
10.45-11.15 mw. Marloes Waanders, fondsuitgever Uitgeverij Thieme Art: Publiceren over kunst. De stimulerende rol van de uitgever
11.15-11.45 mw. drs. Marie Christine van der Sman, directeur Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO) / coördinator website MuseumService: Musea en auteurs. De relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer
11.45-12.05 Vragen / discussie
12.05-13.30 Lunch (op eigen gelegenheid) / bezoek Informatiemarkt
Sessie II. Ondernemerschap en auteursrecht
13.30-14.00 drs. Pierre Spaninks, freelance journalist / voorzitter FLA: Waarom publiceren voor ‘de eer’? Marktconforme tarieven voor professionele auteurs
14.00-14.30 mw. mr. Marijke Reinsma, auteursrechtspecialist / bestuurslid FLA: Auteursrecht in de praktijk. Do’s en dont’s bij het opstellen van (uitgevers)contracten
14.30-15.00 Vincent van den Eijnde, directeur Pictoright: Beeldrecht - vergoeding of vrijstelling? De toepassing van citaatrecht bij gebruik van afbeeldingen in wetenschappelijke publicaties
15.00-15.20 Vragen / discussie
15.20-15.50 Theepauze / bezoek Informatiemarkt
Sessie III. Wettelijke vergoedingen en subsidies
15.50-16.20 drs. C.P.A. Holierhoek, secretaris Stichting Leenrecht: Leen- en reprorechtvergoedingen: een gemiste kans voor musea en kunsthistorici?
16.20-16.50 mw. drs. Catrien Deys, projectcoördinator Collectiewijzer.nl / mw. drs. Andréa Kroon, kunsthistoricus Kroon & Wagtberg Hansen: Publicatiesubsidies in Nederland. Kansen voor uitgevers en auteurs
16.50-17.20 Vragen / discussie
17.20-17.30 Afsluiting, mw. drs. Andréa Kroon, kunsthistoricus Kroon & Wagtberg Hansen
17.30-18.00 Borrel, aangeboden door St. LIRA Fonds / St. Reprorecht; bezoek Informatiemarkt

Praktische gegevens
Het congres vindt plaats op 2 oktober 2009 in de Aula van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD), Prins Willem Alexanderhof 5 te Den Haag, van 10.00 uur tot 17.30 uur.
Deelnemerskosten bedragen € 35,- (leden VNK, OSK, NMV, FLA en VSenV) / € 55,- (overige deelnemers). Deelnemerskosten zijn inclusief koffie / thee, deelnemersmap en toegang tot de informatiemarkt; lunch is op eigen gelegenheid.
In verband met het beperkte aantal plaatsen is aanmelding voor 25 september 2009 vereist. Reservering geschiedt op volgorde van aanmelding en is pas definitief na overschrijving van de registratiekosten. Schrijf tijdig in om teleurstelling te voorkomen. Een registratieformulier is op te vragen bij de congresorganisatie: audrey@kroonwagtberghansen.nl.

Workshops voor kunsthistorici

Vooral tijdens een kredietcrisis is het moeilijk om nieuwe projecten zelfstandig te realiseren. Professionals in de kunst-, cultuur- en erfgoedsector zijn dan ook steeds vaker genoodzaakt externe ondersteuning aan te zoeken. Daardoor krijgen kunsthistorici, auteurs, kunstenaars en anderen, die normaliter niet als fondsenwerver werkzaam zijn, toch met subsidietrajecten te maken. Kroon & Wagtberg Hansen organiseert op 9 en 16 oktober 2009 een workshop Subsidie- & fondsenwerving in de kunst-, cultuur- & erfgoedsector. Dit is een training basisvaardigheden voor (startende) professionals, die deelnemers de werving niet uit handen neemt, maar vaardigheden en advies biedt, waarmee zij met zelfvertrouwen aan de slag kunnen. Deelnemers werken in informele sfeer zelf een conceptaanvraag uit.
Daarnaast wordt ook een workshop voor freelancers en zelfstandigen in de kunst-, cultuur- en erfgoedsector georganiseerd op 11 en 18 september 2009: De kunsthistoricus als ondernemer. Deze informeert (startende) professionals over tal van praktische zaken; van tarifering en het maken van offertes, tot auteursrecht en contracten met opdrachtgevers, maar ook over verzekeringen en belastingvoordelen, het maken van publiciteit en het voorkomen van conflicten met opdrachtgevers.
De beide workshops vinden plaats op een passende (kunst)historische locatie: de bestuurskamer van Schilderkunstig Genootschap Pulchri Studio te Den Haag. Meer informatie is op te vragen: audrey@kroonwagtberghansen.nl.

Jong Holland herleeft?

Het lijkt wel alsof de redactie onze blog leest. (Zie Het kunsttijdschrift is dood(s) hieronder.) Het voormalige kunsttijdschrift Jong Holland stuurde haar ex-lezers deze week een enquête van een heus marktonderzoeksbureau ten behoeve van een plan voor een heroprichting in digitale vorm.
Zoals dat gaat bij enquêtes, werden er veel vragen gesteld zonder ruimte te geven om de antwoorden te motiveren. Of wij peer review van wetenschappelijke artikelen over onderzoek in de kunstgeschiedenis een goed idee vinden. Ja, natuurlijk. Maar niet als onder deze sjieke term wordt verstaan: steeds dezelfde collega's van de redactie artikelen voorleggen. Dat leidt tot een eenzijdige benadering, die we in de oude gedrukte vorm al meenden te bespeuren. Of wij personalia en tentoonstellingsaankondigingen in een nieuw digitaal tijdschrift opgenomen willen zien? Nee. Maar waarom niet? Die vinden we al in de diverse digitale nieuwsbrieven van andere organisaties op het vakgebied en in digitale tentoonstellingsladders. De inbox slipt zo vol van elkaar overlappende berichtenstromen. Een nieuw Jong Holland moet zich onderscheiden door informatie te bieden die node gemist wordt, zoals verslagen van recent onderzoek van Nederlandse promovendi en interdisciplinaire benaderingen van kunstanalyse, niet vervallen in herhaling van zetten van derden. De gekozen wijze van vraagstelling zal de redactie weinig inzicht geven in de werkelijke behoefte van de lezersdoelgroep. Of we de oude titel terug willen zien keren? Nee. Het oude tijdschrift werd gekenmerkt door een jarenlange worsteling met subsidiegevers en diverse interne beleidsproblemen, waaronder een conservatieve redactie die zich met hand en tand verzette tegen de vernieuwing die nu toch eindelijk plaats lijkt te vinden. Een nieuw digitaal blad verdient een eigen start, zonder negatieve bagage.