Mini-maçonniek-museum

Zucht van verlichting: de verdediging van het proefschrift is achter de rug. Het is nog lang nagenieten van alle goede wensen, foto's en het gezellige weerzien met oude vrienden. Voor iedere promovendus is zo'n dag een bijzondere ervaring, maar vast niet iedere promovendus ontvangt daarbij zo'n bijzonder cadeau. Cirque de Pepin ontwierp speciaal voor deze gelegenheid een draagbaar 'vrijmetselaarsmuseum', waarin de fantasiewereld van deze Haagse kunstenaar én alle thema's uit het proefschrift prachtig samenkomen.

Kist met inhoud. Ontwerp: Cirque de Pepin, Den Haag. Fotos: Kroon & Wagtberg Hansen, Den Haag.

Het cadeau kreeg de vorm van een kistje, geïnspireerd op 19de-eeuws Japanse lakdozen met maçonnieke tableaus. In plaats van de Tempel van Salomo staat hierin een geleerde uil als symbool voor de wetenschapper centraal. Op de onderzijde prijkt een dodo, een persoonlijke mascotte die ook in het proefschrift zijdelings voorbij komt. De kist behelst bovendien drie kleinere voorwerpen, waarin de symboliek van de vrijmetselarij is vermengd met Aziatische motieven. Een blauw-witte kom, geïnspireerd op Chinees exportporselein, waarin het uiltje opnieuw opduikt. Een koddige dodo in kleuren, die verwijzen naar imari porselein. Een schootsvel, opgerold in Chinese papier, zoals een vrijmetselaar dat vermoedelijk in zijn reiskist mee naar Azië nam. Op de kolommen prijken 'lange lijzen'.

Dodo, kom en schootsvel. Ontwerp: Cirque de Pepin. Foto's: Kroon & Wagtberg Hansen, Den Haag. 

Detail van de onderzijde van de kist. Ontwerp: Cirque de Pepin. Foto: Kroon & Wagtberg Hansen, Den Haag.

Daarmee was de koek echter nog niet op. Cirque de Pepin portretteerde ook de promotor, co-promotor en promovenda in een drieluik. Ieder van hen ontving zijn/haar eigen portret, geïnspireerd op Daguerrotypieën en exportporselein. Zo weerspiegelen de drie delen hun gezamenlijke reis door de tijd naar Azië. 

De Legendarische Hoogleraren I en II, en De Promovendus. Ontwerp: Cirque de Pepin. Foto's: Kroon & Wagtberg Hansen, Den Haag.

Verder kregen de hoogleraren van de oppositiecommissie als dank voor hun sympathieke vraagstelling ('we're not here to praise Ceasar, but to bury him') een speciaal flesje Vry Metselaar's Kruyt van Van Kleef 1842, met een etiket naar een prent van Hogarth. Deze prent werd in het proefschrift geïdentificeerd als een referentie aan een tafelloge. (Helaas voor vrijmetselaren: het flesje is niet in de handel.)

Etiketontwerp van Cirque de Pepin.

Achteraf begrijp ik dat er (hoe toepasselijk!) een aantal 'secret meetings' met de kunstenaar heeft plaatsgevonden. Is het niet een beetje zorgelijk dat mijn vennoot in K&WH er zo goed in geslaagd is dit snode cadeauplan volkomen voor mij verborgen te houden? Wat voorspelt dat voor de zakelijke samenwerking? Genoeg gegrapt, ik ben superblij met dit mooie aandenken en in één klap beginnend collectioneur. Dank aan Pepijn, de paranimfen en alle lieve samenzweerders voor hun gulle bijdragen aan dit geweldige cadeau! xxx Andréa.

Meer info over Cirque de Pepin: 
http://pepijnvandennieuwendijk.com.
https://nl-nl.facebook.com/pepijn.vandennieuwendijk
https://www.flickr.com/photos/pepijn-van-den-nieuwendijk/

Het is af !

Het is al een tijdje stil op deze blog, omdat K&WH heeft ondervonden dat spreekwoordelijke 'laatste loodjes' inderdaad zwaar kunnen wegen. De afgelopen jaren werkte Andréa Kroon als buitenpromovendus aan de Universiteit Leiden aan een proefschrift, dat zij in november zal verdedigen. In het bulletin van de VNK beschreef ze recentelijk hoe een buitenpromovendus die tevens zelfstandig ondernemer is, eigenlijk maar een vreemde eend in de bijt is in het universitaire wereldje.

Prent uit de reeks Assemblée des Francs-Maçons, 1744.

Waar gaat dat kunsthistorische proefschrift eigenlijk over? Masonic networks, material culture & international trade. The participation of Dutch freemasons in the cultural & commercial exchange with Southeast Asia, 1735-1853 is de formele titel van het boek. Dit beschrijft in zo'n 900 pagina's de oprichting van vrijmetselaarsloges langs de handelsroute naar India, Ceylon, Nederlands-Indië, Japan en China. Die loges hadden veel VOC-personeel en latere handelslieden als leden. Ze hebben een bijzondere materiële cultuur voortgebracht, van logegebouwen op Java tot Japans lakwerk met vrijmetselaars-symbolen. Dat onderwerp vroeg om het combineren van visies uit verschillende vakgebieden, wat straks ook terug te zien zal zijn in de samenstelling van de oppositiecommissie. Over de inhoud van het boek later natuurlijk meer, maar eerst moet de auteur de ceremonie nog doorstaan.

De uitnodiging voor de verdediging werd ontworpen door de Haagse kunstenaar Pepijn van den Nieuwendijk, waaraan we in deze blog al eerder aandacht besteedden. Toepasselijker kan niet, want juist deze kunstenaar liet zich in zijn ontwerpen vaak inspireren door Chinees porselein. We hopen dat hij als vervolg op De intellectuelen wellicht in de toekomst De kunsthistorici eens treffend zal portretteren...

Draak in Den Haag

Begin jaren ’90 kreeg de omgeving van de Wagenstraat in Den Haag steeds meer het karakter van een Chinees kwartier. Zo ontstond het idee voor een officiële Chinatown, in navolging van steden als Londen en San Francisco. In samenwerking met locale ondernemers is er hard gewerkt om dit te verwezenlijken, en nu is het zover! Nederlands-Chinese straatnaambordjes vertellen je waar je bent en toepasselijk straatmeubilair en reclame geven de buurt een oosterse uitstraling. Met een ruim aanbod Aziatische restaurants en winkels, moet het een culinaire en toeristische trekpleister worden. De toegang tot de wijk is herkenbaar gemarkeerd door de twee imposante drakenpoorten, die aan beide ingangen van de Wagenstraat geplaatst zijn. Ze zijn begin 2010 officieel onthuld.

Ter gelegenheid hiervan is bij uitgeverij De Nieuwe Haagsche het boek Een draak met vele gezichten. Chinatown Den Haag 1920-2010 verschenen. Hier wordt in vier fasen de bijna 100-jarige geschiedenis van Chinezen en hun restaurants in Den Haag beschreven. In de periode 1920-1945 vestigden vele Chinezen zich in de toen nog overwegend Joodse wijk. Chinese straatventers verkochten pindakoekjes en poffertjes. Tussen 1945 en 1970 werden overal in Den Haag eethuisjes en restaurants geopend, ontstond het typische afhaalsysteem, en werden door de immigranten vele huwelijken met Nederlanders gesloten. In de derde fase, 1970-1990, veranderde de richting van de Chinees-Indische keuken en kwamen er meer regionale specialisaties als de Kantonese keuken op. Na 1990 ontstond onder leiding van de jongste generatie ondernemers het Chinatown dat we nu kennen met haar brede aanbod van Chinese bakkers, supermarkten, hotels en meubelwinkels.
Naast gegevens uit archieven en prachtige ouderwetse plaatjes, zijn in het fraai uitgevoerde boek ook persoonlijke herinneringen van leden van de Haags-Chinese gemeenschap en moderne foto's van Yee Ling Tang verwerkt. (Een kleine impressie van historisch beeldmateriaal is ook te zien op de site van IISG.)

[Afbeeldingen: Detail Drakenpoort Wagenstraat, foto: Kroon & Wagtberg Hansen; Boekomslag; Chu Ching Liu en Son Gi Ling bij hun mobiele poffertjeswagen in de Gerard Doustraat, rond 1935, foto: IISG, Collectie Stikkelorum 02.]

Nieuw online tijdschrift over Japan

De populariteit van de Japanse cultuur is enorm. Bij ons zijn vooral Japanse kunst, keuken, manga en anime geliefd. The Netherlands-Japan Review is een nieuw digitaal kwartaaltijdschrift, dat in samenwerking met het SieboldHuis te Leiden is opgezet. Het tijdschrift wil een brug vormen tussen wetenschappelijke en populaire beschouwingen over het onderwerp. Het verschijnt in twee vormen: als website en als downloadbare pdf. Dit biedt ook de mogelijkheid geluids- en videofragmenten toe te voegen. Zo kan een artikel over Shintō, de inheemse godsdienst van Japan, vergezeld worden van (fragmenten van) een Shintōceremonie. De eerste twee afleveringen van het tijdschrift zijn gratis toegankelijk. Daarna kost een abonnement € 25,- per jaar.

Indisch erfgoed

Den Haag heeft een rijk Indisch verleden. Vele plekken in de stad herinneren daaraan: ornamenten of opschriften op gebouwen of gevels, maar ook interieurs en voorwerpen in particulier bezit, gewoon bij mensen thuis. Er is echter geen goed kwantitief of inhoudelijk overzicht van het Indisch erfgoed in Den Haag. Zolang dat overzicht er niet is, is het erfgoed in kwestie onbeschermd en dreigt het gevaar dat het ongemerkt verdwijnt. Interieurs worden verbouwd, gebouwen gesloopt en voorwerpen bij het grof vuil gezet, terwijl ze voor het Indische geheugen van de stad van groot belang kunnen zijn.
De Stichting Indisch Erfgoed Den Haag (in oprichting) wil een aanzet maken voor een inventarisatie en vraagt daarbij de hulp van Hagenaars. U kunt voorwerpen, interieurs en gebouwen die een band hebben met Nederlands-Indië bij de Stichting aanmelden. Een aanmeldingsformulier en meer informatie is op te vragen via: info@indischerfgoedindenhaag.nl.
De stichting is een initiatief van drie erfgoedinstellingen: Monumentenzorg, Haags Gemeentearchief en het Haags Historisch Museum. Ze werkt nauw samen met de Stichting Tong Tong en instellingen en experts op het gebied van het Indisch verleden van Den Haag. Verkregen informatie wordt bewaard op het Haags Gemeentearchief.

Kerstkortingen!

Wie nog niet door zijn budget voor de feestdagen heen is, kan zich laten verleiden door verschillende uitgevers die met eindejaarskortingen stunten. Zo heeft wetenschappelijke uitgeverij Brill alle uitgaven van Hotei over Aziatische kunst en cultuur in de aanbieding. Juweeltjes daartussen zijn onder meer Christiaan Jörg, Fine & Curious - Japanese Export Porcelain in Dutch Collections (2003) en Oliver Impey, Japanese Export Porcelain - Catalogue of the Collection of the Ashmolean Museum, Oxford (2002). Deze twee kostbare standaardwerken zijn tot 31 december te bestellen tegen 50% korting.

De Amsterdam University Press geeft 25% korting op alle Engelstalige boeken, die via haar website worden besteld. De leukste daarvan voor vakgenoten is vermoedelijk: Ad Lagendijk, Survival Guide for Scientists: Writing - Presentation - Email (2009). Hoewel bedoeld voor natuurwetenschappers, is deze handleiding ook voor niet-beta's bijzonder nuttig. Lagendijk heeft een uitgesproken mening en geeft dan ook scherp gestelde adviezen voor een succesvolle wetenschappelijke carrière. Daarnaast bevat het boek veel praktische tips over essentiële onderwerpen als van het schrijven van teksten, het presenteren van onderzoek en het verzenden van efficiënte emails - die gelukkig niet allemaal politiek correct zijn. Smaakmakers zijn te vinden op de bijbehorende blog.

Den Haag rond 1900

Uitgeverij De Nieuwe Haagsche is gespecialiseerd in (historische) publicaties over de stad en de regio Den Haag. In 2009 zal De Nieuwe Haagsche in samenwerking met K&WH een reeks kleine zakboekjes rond het thema Den Haag rond 1900 doen verschijnen. Deze belichten de kunst- en cultuurgeschiedenis van de stad vanuit bijzondere invalhoeken. Geplande titels zijn:

- De speling van het licht. Glas-in-lood in Den Haag rond 1900;
- Aapjes kijken. Dierentuinen in Den Haag en Wassenaar, 1850-1950;
- ‘Geheim’ Den Haag. Een wandeling langs vrijmetselaarstempels en andere esoterische monumenten, 1850-1950;
- Elegant toerisme. De vormgeving van hotels in Den Haag en Scheveningen rond 1900;
- Geïnspireerd door het Oosten. Oriëntalisme in Den Haag rond 1900.

Doel van de publicatiereeks is om lezers bekend te maken met het bijzondere verleden van specifieke locaties in de regio. Zo wordt aandacht besteed aan ‘geheime’, ‘verborgen’ en ‘verloren’ schoonheid in vormgeving, interieur en architectuur in de stad, en wordt aangegeven welke onderdelen van het inmiddels zo vertrouwde stadsbeeld ooit werden meegebracht uit andere culturen. De zakboekjes zullen vanwege hun kleine formaat, lage prijs en sierlijke vormgeving een ideaal geschenk vormen, dat zowel bewoners als bezoekers van de regio aanspreekt. Het project wordt mede mogelijk gemaakt met steun van het VSBfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en de Gravin van Bylandt Stichting. Beeldmateriaal is grotendeels afkomstig uit het Haags Gemeentearchief.

Het eerste deeltje dat in deze reeks zal verschijnen, is De speling van het licht. Glas-in-lood in Den Haag rond 1900. Lezers van deze blog kunnen suggesties doen voor bijzondere glasramen op locaties, die aandacht in het boekje verdienen. Reacties kunt u zenden aan: audrey@kroonwagtberghansen.nl.

Rijksmuseum voor Volkenkunde

Als we dan toch bezig zijn met herinneringen ophalen (zie 'Haagsche scholen' hieronder): tijdens onze studie kunstgeschiedenis in Leiden liepen de dames K&WH een jaar stage bij het Rijksmuseum voor Volkenkunde. Op dat moment werd in het kader van het Deltaplan voor Cultuurbehoud de Japan-collectie in een nieuw depot ondergebracht, wat vermoedelijk heeft bijgedragen aan de liefde voor Japans lakwerk en porselein. Daarnaast werd de dependance in Breda opgedoekt, zodat we ook die collectie van dichtbij konden bekijken. Vanuit die eerste kennismaking met collectiebeheer is de betrokkenheid bij textielrestuaratie en cultuurbehoud gegroeid. Een leuke tijd.
Het museum kent een rijke geschiedenis, welke door cultureel antropoloog Rudolf Effert in beeld is gebracht. Tot de stichting van het Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden in Den Haag in 1816, bevonden etnografische verzamelingen in Nederland zich voornamelijk in privécollecties. De collectie bestond uit een legaat van Chinese objecten, als ook voorwerpen van het koninklijk huis en stukken met betrekking tot de vaderlandse geschiedenis. De eerste directeur, R.P. van de Kasteele, stimuleerde rijksambtenaren en reizigers naar de Oost om ten behoeve van het kabinet te verzamelen. Door verblijf in de handelspost te Deshima hadden dienaren van de V.O.C. toegang tot Japanse objecten. In de eerste helft van de 19de eeuw waren de belangrijkste verzamelaars van 'Japonica': Jan Cock Blomhoff, Johannes van Overmeer Fisscher en Philip Franz Von Siebold. Effert bestudeerde de motieven van de privéverzamelaars, de opkomst van rariteitenkabinetten, de samenstelling van de volkenkundige collecties en de stappen die gezet werden om tot het latere Rijksmuseum te komen. Hij pleit voor een nieuwe visie op de relatie tussen de verzamelaars van etnografisch materiaal in Japan in de eerste helft van de 19de eeuw, en stelt dat de wetenschappelijke bijdragen van Cock Blomhoff en Overmeer Fisscher tot nu toe zeer zijn onderschat.

Publicatiegegevens: Rudolf Effert, Royal Cabinets and Auxiliary Branches. Origins of the National Museum of Ethnology 1816-1883, (Mededelingen van het Rijksmuseum voor Volkenkunde 37), CNWS Publications, Leiden 2008, ISBN 978-90-5789-159-5, 340 pp., € 45,-.

Heraldiek en Chinees porselein

Soms ben je met een onderzoek bezig en verschijnt er precies op het juiste moment een nieuw boek, dat daarbij als bron kan dienen. Zo verscheen in 2007 Chinese Armorial Porcelain for the Dutch Market van dr. Jochem Kroes, medewerker van het Centraal Bureau voor Genealogie en redacteur van Nederland's Patriciaat, werkelijk als geroepen. Alleen de prijs was even schrikken. Het standaardwerk bespreekt 450 Nederlandse familiewapens, die voorkomen op Chinees exportporselein. Zulk Chine de commande werd in de 18de eeuw op bestelling voor welgestelde families vervaardigd. Naar schatting zijn er in totaal ca. 600 a 700 van deze wapenserviezen geproduceerd. Zestig voorbeelden daarvan zullen binnenkort te zien zijn op de tentoonstelling Wapengekletter op porselein in het Haags Gemeentemuseum, ook weer als geroepen. Bovendien zal het tijdschrift Vormen uit Vuur hier een themanummer aan wijden.

Publicatie: Jochem Kroes,Chinese Armorial Porcelain for the Dutch Market, Waanders, Zwolle 2008, ISBN 978 90 400 8331 0, 720 pp., € 150,-.
Tentoonstelling: Wapengekletter op porselein, 18/10/2008-1/3/2009, Haags Gemeentemuseum.