Het gastenboek van de Buissche Heide

Naar aanleiding van het Roland Holst Jaar, georganiseerd door het Vincent van Gogh Huis en Natuurmonumenten, vinden in 2012 diverse activiteiten plaats. In de eerste plaats een expositie, waarbij de publicatie Henriette en Richard Roland Holst. Het boek van de Buissche Heide verscheen. Wie door het lezen geïnspireerd raakt, kan zelf de natuur van de Buissche Heide ervaren tijdens een speciale wandeling die de voetsporen van Henriette Ronald Holst volgt.

Centraal in het genoemde boek staat het landgoed en buitenverblijf op de Buissche Heide in Noord-Brabant, waar het echtpaar Roland Holst jarenlang kwamen om van de rust en de natuur te genieten, en om ongestoord te werken. Henriëtte Ronald Holst-van Schaik (1869-1952) vond hier inspiratie om te schrijven, terwijl haar man Richard (1868-1938) er schilderde en ontwerpen maakte, onder meer voor het glas-in-lood van de Dom in Utrecht. Veel bekende figuren uit het artistieke, literaire en politieke milieu brachten een bezoek aan het landgoed om hier eveneens te ontspannen of werken. Zij tekenden een rood gastenboek met daarop in gouden letters 'Het boek van de Buissche Heide'. Aardig is dat juist dit gastenboek, het boeiende netwerk van het echtpaar, door de auteurs van de catalogus voor hun onderzoek is genomen.

De publicatie beslaat vijf delen. Het eerste hoofdstuk bespreekt Henriëtte’s leven vanaf haar jeugd in een welgesteld notarisgezin en haar (soms moeizame) huwelijk met Richard tot aan haar dood. Vervolgens worden haar verdiensten als schrijfster en activiste belicht. Henriëtte vertaalde onder meer de Internationale en schreef diverse politieke pamfletten, maar werd bij het publiek vooral bekend om haar gedichten. De volgende twee hoofdstukken zijn aan haar echtgenoot gewijd. Eveneens opgegroeid in een bemiddeld gezin, kon Richard zich volledig wijden aan het kunstenaarschap. Omdat zijn oudere broer in het familiebedrijf zijn vader zou opvolgen, kreeg Richard alle mogelijkheid om zijn artistieke talenten te ontplooien. Op de Buissche Heide liet hij een atelier bouwen door Margaret Kropholler (1891-1966), waar hij ongestoord kon werken. Naast de biografie is er vooral aandacht voor de visie op gemeenschapskunst, kunst voor openbare ruimtes zoals de Beurs de Berlage, bedoeld om door iedereen gezien te worden.

In het laatste deel van het boek wordt een selectie van circa zestig gasten van het echtpaar Ronald Holst gegeven. Van ieder van hen is een korte biografie met een portret opgenomen. Persoonlijk hadden wij iets andere keuzes gemaakt dan de auteurs, omdat de gastenlijst duidelijk maakt in welke esoterische kringen het echtpaar verkeerde. Gelukkig dient de complete lijst als bijlage en kan ze als aanknopingspunt voor verder onderzoek dienen.
Het is een lijvig, mooi boek geworden dat zeker de moeite van aanschaf waard is. Ons enige kritiekpunt is de wat onzorgvuldige beeldredactie: bij de biografie van de schrijver Jef Last is per abuis een portret van zijn minder bekende neef Eric Verstijnen uit de collectie van K&WH afgebeeld. De uitgever heeft reeds toegezegd dit middels een erratum te zullen corrigeren.

Retrobeurs

Ook zo gek van retro meubeltjes? Dan kun je je hart ophalen op de beurs Design Icons Amsterdam op 11 en 12 februari 2012. Zestig handelaren uit binnen- en buitenland zullen hun aanbod van designmeubelen uit de 20ste eeuw aanbieden in de Kromhouthal aan De Overkant in Amsterdam-Noord. Het evenement wordt georganiseerd door Retrostart, de organisatie achter de gelijknamige website, waar je links naar veel en veel meer beurzen en nog veel meer handelaren van retro- en retrostijl-meubels kunt vinden. Om te kijken zonder te kopen is veel zelfbeheersing nodig...

Cadeautip voor Sint (2)

Liefhebbers van boeken, boekdrukkunst of toegepaste kunst maken we graag attent op een prachtige uitgave, die alweer enige tijd geleden verscheen: Gesloten boeken. De mooiste boekbanden van het Koninklijk Huis. Deze publicatie belicht 75 boeken uit de 19de en 20ste eeuw, die niet vanwege hun inhoud, maar juist vanwege hun rijke banddecoratie werden geselecteerd. Door de kostbare materialen, opmerkelijke vormgeving of luxe uitvoer­ing behoren ze tot de topstuk­ken van het Koninklijk Huisarchief. De banden zijn gemaakt van uiteen­lopende materialen, zoals goud­bestempeld leer, gemar­merd of bedrukt papier, zijde of fluweel, of gebatikt perka­ment (met name banden van C.A. Lion Cachet). Daarnaast werden ze rijk versierd met beslag in koper, zilver of goud, kunstig gesneden hout of ivoor, voorzien van inlegwerk of zelfs edelstenen (zoals het Typografisch Album van drukkerij Enschedé naar ontwerp van P.J.H. Cuypers). Op sommige banden glinsteren zeer kostbare materialen, andere schitteren in hun eenvoud en doordacht ontwerp.

De oudste band komt uit de bibliotheek van Koning Lodewijk Napoleon en dateert van 1801-02, de jongste is aangeboden aan Koningin Beatrix en werd gemaakt in 1993. Het zwaartepunt in deze publicatie ligt echter op de ontwikkeling in vormgeving in de tweede helft van de 19de en eerste helft van de 20ste eeuw, van het ‘Historisme’ tot de ‘Nieuwe Zake­lijk­heid’. Ook de ‘Nieuwe Kunst’, de decoratieve stijl, die rond 1900 de Nederlandse beeldende kunst, vorm­geving en typografie tot nieuwe hoogtepunten bracht, is ruim vertegen­woor­digd. Andere thema’s zijn banden met monogrammen en wapens, de invloed van de Japan­se kunst en de relatie met Nederlands-Indië.
Al deze banden werden geschonken aan leden van het koninklijk huis of zijn afkom­stig uit hun persoonlijk bezit. Besproken worden onder meer huldeblijken, gedenk­boeken, bijbels en fotoalbums. Zo is er bijvoorbeeld het in wit perkament gebonden exemplaar van de Grondwet, waarop Koningin Juliana bij haar inhuldiging in 1948 de eed aflegde en een fraai gebonden fotoalbum dat de hofhouding in 1861 schonk aan Koningin Anna Paulowna.

De publicatie werd geschreven door Audrey Wagtberg Hansen en verscheen al in 2003, bij een tentoonstelling in Museum Meermanno ter gelegenheid van het afscheid van de toenmalige directeur van het Koninklijk Huisarchief, drs. B. Woelderink. K&WH heeft hieraan destijds met veel plezier meegewerkt. Het bijzondere boekje is nog verkrijgbaar in de museumwinkel van Meermanno (ISBN 9080324620) voor slechts € 16,50. Leuk voor in de schoen, of straks onder de kerstboom.

't Binnenhuis belicht

Yvonne Brentjens timmert hard aan de weg om dé museumspecialist in kunst rond 1900 te worden, door het publiceren van een gestage stroom monografieën over  kunstenaars, ontwerpers en bedrijven uit deze periode. Het zoveelste boek van haar hand verscheen bij de gelijknamige tentoonstelling in het Haags Gemeentemuseum: Rechte stoelen, rechtschapen burgers. Wonen volgens 't Binnenhuis (1900-1929). Dit beroemde verkooplokaal 'ter meubilering en versiering van het interieur' bevond zich op het Rokin in Amsterdam en werd opgericht door architect H.P. Berlage, ontwerper Jac. van den Bosch en zilversmid Willem Hoeker. De betrokken ontwerpers waren echter niet het uitgangspunt voor het onderzoek. Brentjens richtte zich op het in kaart brengen van de clièntele van de kunstnijverheidshandel. De basis hiervoor vormde het opusboek dat door Jac. van den Bosch werd bijgehouden. Zo wordt, zoals Benno Tempel in zijn voorwoord schrijft, 'een fascinerend beeld geschetst van de culturele en intellectuele elite van Nederland in de eerste decennia van de twintigste eeuw'. Dit soort prosopografisch onderzoek wint sinds de publicatie in 2006 van het proefschrift van Marty Bax, over netwerkrelaties in de kunst rond 1900, aan populariteit onder kunsthistorici.
Het resultaat van Brentjens intensieve onderzoek is een dikke pil geworden, met hoofdstukken over oprichters, geldschieters, medewerkers en cliënten, rijk geïllustreerd met stemmige zwart-wit foto's van de oorspronkelijke interieurs. Er is ook aandacht voor de idealen over gemeenschapskunst en maatschappelijke discussies, die de vormgeving van medewerkende ontwerpers beïnvloedden. In een kleurkatern achterin het boek is de kunstnijverheid van 't Binnenhuis uit de museumcollectie in heldere foto's weergegeven. Een tweede bijlage geeft een alfabetisch overzicht van cliënten en de door hen aangekochte voorwerpen. De publicatie is verkrijgbaar bij WBOOKS, een uitgeverij ontstaan uit de fusie van Waanders en d'Jonge Hond. De tentoonstelling is nog tot maart 2012 te zien in het Gemeentemuseum.

Nieuw Lalique museum

Vormgever René Lalique (1860-1945) kreeg bekendheid met zijn schitterende ontwerpen voor juwelen in Art Nouveau stijl, gedragen door beroemdheden als actrice Sarah Bernhardt. Later in zijn carrière verlegde hij zijn aandacht naar glas. Zo ontwierp hij vele parfumflessen in Art Deco stijl, maar ook de beroemde glazen panelen van de Oriënt Express treinwagons. De bewaard gebleven voorbeelden van zijn werk zijn helaas voor gewone stervelingen onbetaalbaar geworden, maar gelukkig kunnen we ze bewonderen in diverse musea, waaronder het Musée des Arts Décoratifs in Parijs, het Museu Calouste Gulbenkian in Lissabon en het Japanse Lalique Museum in Hakone. Bovendien werd in juli 2011 in Wingen-sur-Moder het nieuwe Musée Lalique geopend.
Het gebouw van Lalique's voormalige glasfabriek uit 1919 werd hiertoe verbouwd tot een museum met moderne expositiefaciliteiten, een mooie tuin en een lekker restaurantje. Diverse particuliere verzamelaars, de huidige Lalique fabriek en diverse musea stelden bruiklenen beschikbaar, terwijl dankzij de Vriendenvereniging van het nieuwe museum ook een begin met een vaste collectie gemaakt kon worden. De eerste opstelling toont dan ook een fraaie collectie van ca. 500 sieraden, vazen, parfumflessen, lampen en andere ontwerpen van Lalique. Meer informatie is te vinden in een online brochure (pdf).