Op zoek naar Cleopatra’s mummie

Als kleine kunsthistorici-in-spe kwamen K&WH al in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hoewel onze aandacht inmiddels is verschoven naar de periode rond 1900, is de liefde voor de antieke oudheid gebleven. Nu is er een tentoonstelling geopend die beide tijdsperioden verenigt: Het Egypte van Gustave Flaubert.
In 1849-1850 maakten schrijver Gustave Flaubert (1821-1880) en zijn goede vriend, fotograaf Maxime Du Camp (1822-1894) een reis door Egypte. Geplaagd door ennui, ontvluchtte Flaubert Frankrijk op zoek naar de betoverende schoonheid van ´de Oriënt´. De reis ging van noord naar zuid: van Alexandrië naar de gigantische faraobeelden in Aboe Simbel (toen nog op hun originele plek). Met het relatief nieuwe medium fotografie legde Du Camp onderweg vele monumentale locaties vast. Sfinxen en heiligdommen waren destijds nog half onder zand bedolven of werden net door archeologen opgegraven. Behalve esthetisch aantrekkelijk, zijn deze foto´s ook interessant als documentatie, omdat ze een Egypte tonen dat niet meer bestaat. Opgravingen, toerisme en stedenbouw hebben het land sindsdien onherroepelijk veranderd.
Behalve reisindrukken, namen de twee vrienden ook souvenirs mee naar huis, waaronder (delen van) mummies. Flaubert verzuchtte echter in zijn dagboek: “Oh, hoe graag zou ik alle vrouwen van de wereld opgeven, om de mummie van Cleopatra te bezitten!” (25 november 1849). De Oriënt van zijn dromen heeft hij niet gevonden, in zijn dagboek klaagt hij regelmatig verveeld en teleurgesteld te zijn. Toch zou de reis een blijvende indruk op hem achterlaten, zoals blijkt uit zijn latere roman, Salammbô (1862). En hoe mooi Egypte ook was: de ennui die hij op de heenreis vergezelde, nam Flaubert helaas ook weer mee terug naar Frankrijk…
In de tentoonstelling zijn fragmenten uit Flaubert’s reisdagboek en brieven te zien, die 35 foto’s van Du Camp begeleiden. Hiernaast zijn ruim 100 relevante voorwerpen opgesteld, waaronder een prachtige sarcofaag, grafbeeldjes, papyri en sfinxen. De tentoonstelling geeft zo een tijdsbeeld van Egypte door de ogen van 19de-eeuwse (Westerse) reizigers, waarin literatuur, archeologie, oriëntalisme en fotografie samenkomen. Helaas is bij de tentoonstelling geen publicatie verschenen, des te meer reden om nog snel naar Leiden te gaan.