Architect A.J. Westerman

K&WH heeft haar werkplek in Den Haag in een pand van architect A.J. Westerman. Daarom schrijven we graag iets over de geschiedenis van dit pand:

Arend Jan Westerman (1884-1966) werd geboren in Dalfsen en haalde in 1910 zijn diploma aan de Industrieschool in Zwolle. Hij vond werk bij het bureau van G.A. Belsman in Enschede, maar verhuisde al gauw naar Amsterdam. Tussen 1914 en 1922 werkte hij daar bij de Gemeentelijke Dienst Publieke Werken, afdeling Gebouwen, als bouwkundig ontwerper en later als adjunct-architect. Hij was onder meer verantwoordelijk voor het Poldergemaal aan de Amsteldijk (1919), het Badhuis in de Andreas Bonnstraat (1920-21), de Vierde Ambachtsschool/ Maas Geesteranusschool aan de Baarsjesweg (1922), voor woningbouw aan het Meerhuizenplein en de De Lairaissestraat (1922 ), en de HBS aan de Jozef Israelskade (1923). In 1924 zag Westerman de kans schoon om zich als zelfstandig architect te vestigen. Hij werkte tot ca. 1935 regelmatig samen met andere architecten, waaronder: J. Brouwer, P.J.J.M. Cuypers, J. Jerphanion, H.L. de Jong, J.H. Mulder, J. Dunnebier, Ph. van Niftrik, Tubergen, A. Resink, W.Th.H. ten Bosch, Le Grand, L. Peters en G.A.M. Loogman. Tussen 1916 en 1933 was hij lid van genootschap Architectura et Amicitia.

Westermans oeuvre wordt gerekend tot de Amsterdamse School: een groep toonaangevende architecten die aan het begin van de 20ste eeuw veel sociale woningbouw realiseerde, met name in de Rivierenbuurt. Juist dat geeft het handjevol panden dat Westerman in Den Haag realiseerde, een bijzonder cachet.

Westermans ontwerp voor een woon-/winkelgalerij
aan de Laan van Meerdervoort. Het Vaderland, 27-9-1924.

In het tijdschrift Het Bouwbedrijf werd begin jaren ’20 een ontwerpwedstrijd uitgeschreven voor een winkelgalerij in Den Haag, waarin een café-restaurant met het motto ‘Hans’ opgenomen moest zijn. De verschillende inzendingen werden beoordeeld door een commissie, waarin ook architect H.P. Berlage zitting nam. Westermans ontwerp voor een overdekte winkelgalerij met bovenwoningen bleek de winnaar. In 1924 werd dit ontwerp dan ook gerealiseerd op de hoek Laan van Meerder-voort/Fahrenheitstraat. De gekozen bouwstijl is een mengeling van Amsterdamse School stijl en Nieuwe Zakelijkheid met typerende platte daken en ongebruikelijke raamverdelingen.

Ontwerptekening voor het winkelcomplex
van Lijnkamps Kleedingmagazijn, Het Vaderland 30-1-1926.

Vervolgens brak in 1926 een tweede bouwfase aan. In opdracht van N.V. Lijnkamps Kleedingmagazijn bouwde Westerman aan de andere zijde van de Fahrenheitstraat een woon-/winkelcomplex in dezelfde stijl op de hoek Thomsonlaan. Dit maal werd echter niet gekozen voor een overdekte galerij, maar voor inspringende portieken en schuine winkelingangen. De gevel van het complex kenmerkt zich door gebruik van gele baksteen en een monumentale, doorlopende houten winkelpui, waarin geel glas is verwerkt. Langs de dakrand is in zwart een blokjesmotief geschilderd, dat aansluit bij de kleine glas-in-lood ruitjes in de bovenlichten op de eerste en tweede verdieping. Hierdoor heeft de gevel een herkenbaar ‘ritme’. Hetzelfde glas werd toegepast in de bovenlichten aan de achterzijde en binnenshuis in de kamer- en schuifdeuren, terwijl de ingangs- en schoorsteenpartijen binnenshuis zijn voorzien van bloktegeltjes in groen en zwart. Exterieur en interieur vormen zo een mooie eenheid. K&WH prijst zich dan ook gelukkig met een werkplek in dat pand van Lijnkamp.

In 1927 ontwierp Westerman tussendoor enkele woonhuizen aan de Pioenweg, en landhuizen aan de Hyacinthweg en de Daal-en-Bergselaan. In 1931 werd de 3de fase van het winkelcomplex voltooid. Westerman ontwierp in opdracht van de Nederlandse Bioscoop-Trust het West-End Theater, dat aangrenzend aan zijn eerste winkelgalerij in de Fahrenheitstraat kwam te staan. Het interieur werd door de bekende ontwerper Jaap Gidding verzorgd. Het pand is sindsdien omgetoverd tot supermarkt.
 

Ontwerp woon-winkelcomplex. Het Vaderland, 2-1-1926.

Ondertussen realiseerde Westerman ook een hele reeks ontwerpen in Amsterdam: woningbouw aan de Bestevaerstraat (1924) en Witte de Withstraat (1925-1927), villa’s aan de Apollolaan (1926), woningbouw in de Memlingstraat/Gerrit van der Veenstraat, woon-/winkelpanden in de Scheldestraat (1927), woningbouw aan de Van Spilbergenstraat (1927) en Volkerakstraat/Eendrachtsstraat (1928), de bebouwing van de Maritzstraat/Tugelaweg/De Wetstraat, en woningbouw aan de Amstelkade, Churchill-laan (1930) en de Holbeinstraat (1934). In zijn tijd werd Westerman’s werk gewaardeerd om zijn esthetische kwaliteit en proportieschemas. Zijn ontwerpen werden het besproken in gerenommeerde architectuurtijdschriften als Het bouwbedrijf, Wendingen en Architectura. Langs deze weg zijn ze onderdeel geworden van de architectuur-historische ‘discours’. Na 1945 was Westerman echter nog maar weinig productief. Zijn bekendste naoorlogse ontwerp is het kantoor van de Belgische Assurantiemaatschappij 'A.G. van 1830' aan het Kleine-Gartmanplantsoen te Amsterdam.  



Recente architectuurinventarisatieprojecten, onder meer door de stichting Bonas (NAi), hebben Westermans werk opnieuw in de belangstelling gebracht. Zijn oeuvre bleek groter en invloedrijker dan voorheen werd gedacht. Het woon-winkelcomplex aan de Laan van Meerdervoort, Fahrenheitstraat en Thomsonlaan geldt nu als één van de weinige intact gebleven winkelgalerijen uit deze periode van de architectuurgeschiedenis, die bovendien haar oorspronkelijke functie heeft behouden. Dat geeft de panden een bijzondere cultuurhistorische waarde. Hoewel sommige winkeliers de originele houten pui hebben afgedekt met reclameborden, zijn de gevels goed bewaard gebleven en gemakkelijk in oorspronkelijke staat terug te brengen. De karakteristieke blokjesmotieven onder de dakrand zijn wat vervaagd, maar bleven net als de oorspronkelijke ramen behouden, waardoor het karakteristieke ‘ritme’ in het gevelontwerp nog intact is. Meer aandacht voor deze panden, bijvoorbeeld in de vorm van een monumentenstatus en opname in architectuur-wandelingen en -publicaties, zou goed passen in de plannen van de winkeliersvereniging om nieuwe bezoekersstromen aan te trekken.